Waarom de soundtrack van Jaws nog steeds onder je huid kruipt

Iedereen kent ‘m wel. Dat dreigende deuntje: duh-duh… duh-duh… duh-duh duh-duh duh-duh…Nog voor je iets ziet, weet je dat het foute boel is. De soundtrack van Jaws behoort tot de bekendste en meest angstaanjagende filmmuziek ooit. Maar waarom eigenlijk? Wat maakt die paar noten zo intens effectief?

Het korte antwoord: eenvoud, timing en pure genialiteit.

Toen regisseur Steven Spielberg in 1975 Jaws uitbracht, was hij nog een relatief jonge filmmaker. De film zou later worden gezien als de eerste ‘blockbuster’ ooit. Maar zonder de muziek van componist John Williams was het misschien gewoon een spannende film met een haperende mechanische haai. Die haai werkte namelijk zo slecht dat Spielberg besloot hem zo min mogelijk in beeld te brengen. En dat bleek achteraf een meesterzet, want daardoor werd het geluid belangrijker.

En dan de muziek. John Williams gebruikte maar twee noten. Twee! En toch roept die simpele herhaling meteen een gevoel van dreiging op. Het voelt als een kloppend hart dat steeds sneller slaat. Als iets wat dichterbij komt. Onontkoombaar. Onzichtbaar. En dat is precies wat het zo eng maakt. Je hoort het gevaar voordat je het ziet. En vaak zie je het helemaal niet, maar je weet dat het er is.

De soundtrack van Jaws is daarmee een soort onzichtbare vijand geworden. De muziek is de haai. Zonder een druppel bloed of een close-up van een bek vol tanden weet je: het gaat mis. Het publiek werd gek van spanning en dat was precies de bedoeling.

Wat ook helpt is hoe Williams het tempo van de muziek opbouwt. In het begin langzaam. Maar naarmate het gevaar dichterbij komt, versnelt het ritme. Het is een perfecte vertaling van hoe paniek voelt: eerst onrustig, dan steeds intenser. Je kunt er bijna niet tegen vechten.

De impact van de soundtrack is bijzonder groot. Jaws won een Oscar voor Beste Originele Muziek en het beroemde motief werd een icoon op zich. Het is talloze keren nagedaan, geparodieerd en geciteerd, van tekenfilms tot reclames tot dance remixes. Iedereen herkent het. Zelfs mensen die de film nooit gezien hebben.

En dat is misschien wel de grootste kracht van deze muziek: het is zó sterk en zó simpel dat het in je hoofd blijft zitten. Geen orkestrale bombast, geen ingewikkelde melodieën. Alleen maar pure spanning, opgeroepen met een paar tonen.

Kortom: de soundtrack van Jaws is meer dan een achtergrondmuziekje. Het is een les in hoe je met minimale middelen maximaal effect kunt bereiken. Een muzikaal monster dat, vijftig jaar na dato, nog steeds niet loslaat.